سلامت باشيد

تعويض مفصل لگن و ران يکي از جراحي هايي است که با استفاده از آن قسمت آسيب ديده غضروف ران از استخوان حذف شده و با جزء مصنوعي جايگزين مي شود. به اين جزء مصنوعي پروتز مي گويند. تعويض مفصل ران يکي از مشکل ترين جراحي ها است چرا که يکي از بزرگترين اتصالات بدن بين استخوان ران و لگن است.

اين مفصل ، داراي يک غضروف است که موجب حرکت آرام و يکنواخت مي شود. زماني که افراد از ديد زيادي در اين ناحيه رنج مي برند تعويض مفصل ران، مي تواند راهي براي درمان آنها باشد.

چرا به تعويض مفصل لگن و ران نياز است؟

به طور کلي درد و التهاب، تورم و سخت شدن حرکات در قسمت لگن مي تواند بنا به يکي از 3 دلايل زير باشد :
آرتروز آرتريت : در اين حالت استخوان ران دچار سائيدگي شده و در نتيجه موجب افزايش درد در قسمت لگن مي شود.
آرتروز تروماتيک : در اين حالت فرد دچار يک بيماري خود ايمني است. يعني مايع مفصلي يبش از اندازه توليد شده و باعث از بين رفتن غضروف و در نتيجه تشديد درد در لگن مي شود.
آرتروز روماتوئيد : اين نوع درد ناشي از آسيب يا شکستگي لگن است. در اين حالت غضروف و استخوان لگن دچار آسيب شده و نياز به تعويض است.

علائم نشان دهنده نياز به تعويض مفصل لگن و ران
سفت شدن مفصل و در نتيجه محدود شدن حرکت هايي که فرد قادر به انجامشان بوده است. به عنوان مثال در اين شرايط، فرد از شدت درد قادر به انجام پياده روي نيست. براي تشخصي مي توان معاينه فيزيکي و يا عکس برداري با استفاده اشعه X انجام داد.

روش جراحي تعويض مفصل لگن و ران چگونه است
در صورتي که دارو هاي مسکن و ضد التهاب به همراه فيزيوتراپي براي تسکين درد کارآمد نباشند بايد به سراغ روش جراحي رفت. براي انجام اين جراحي فرد کامل بيهوش شده و برش به گونه اي زده مي شود که دسترسي به استخوان ران ممکن شده و مفصل از لگن جدا شود و قسمت هاي آسيب ديده از روي آن برداشته شوند.

سپس تجهيزات مورد نياز را وارد لگن مي کنند تا اتصال دوباره انجام شود و يک ورقه في، سراميکي يا پلاستيکي در لگن جايگذاري مي شود. تمام اين تجهيزاتي که استفاده مي شوند توسط ماده اي خاص به يکديگر متصل مي شوند. سپس برش ايجاد شده را مي دوزند تا ترميم و جوش خوردن اصطلاحا شکل بگيرد.

آرتروز يک بيماري دژنراتيو degenerative است که زماني رخ مي دهد که غضروف هاي پوشاننده و محافظت کننده مفاصل از بين بروند. اين مسئله به تدريج رخ داده و به مرور زمان بدتر مي شود. آرتروز شايع ترين فرم ورم مفاصل است. اين اختلال اغلب دست ها، زانوها، لگن و ستون فقرات را تحت تاثير قرار مي دهد.دانستن حقايق درباره آرتروز مي تواند مفاصلتان را حفظ کند، مهم نيست در چه سني باشيد.

در جوانان، آرتروز به طور معمول بر اثر بار اضافه روي مفاصل زانو، باسن و مچ ايجاد مي شود زيرا اين مناطق بيشتر تحت تاثير حوادث ورزشي و فشار ناشي از چاقي قرار مي گيرند. اگرچه علايم آرتروز بسته به مفصل مبتلا مي تواند متفاوت باشد ولي بايد حواستان به علايم مکانيکي آرتروز مانند درد، قفل کردن، صدا دادن به خصوص در زانو باشد. نشانه ديگر آن تداوم و بدتر شدن درد مفصل است که پس از استراحت يا استفاده از داروهاي ضد التهابي بهبود پيدا نمي کند.

يکي از عواملي که شيوع کمتري داشته و در جوانان ديده مي شود تغيير شکل مفصل است. اين مساله در طول زمان رخ مي دهد و تبديل به آرتريت پيشرفته تر مي شود. ولي در بعضي افراد اين بدتر شدن به شکل زانو يا پاي ضرب دري knock-knees يا پاهاي پرانتزي bow-legged همزمان با بدتر شدن آرتريت مشاهده مي شود.

اگر سابقه آرتروز در خانواده خود داريد احتمال ابتلاي شما به آن بيشتر است. اگر جوان هستيد و به طور مداوم زانو درد داريد و پدر بزرگ و مادر بزرگتان مفاصلشان را جايگزين کرده اند – بهتر است به يک ارتوپد مراجعه نماييد چون احتمال ابتلا به آرتريت زودرس در شما وجود دارد.

حفظ وزن سالم يکي از بهترين راه هاي پيشگيري از آرتروز است.چاقي بزرگترين خطر قابل اصلاح براي اين بيماري است. اضافه وزن باعث افزايش فشار بر مفاصل شده و سبب مي شود که غضروف ها سريعتر از حالت عادي تحليل بروند. زانوها و مچ پا به خصوص مستعد ابتلا به آرتروز در اثر چاقي هستند زيرا بايد وزن بدن را تحمل نمايند. آرتروز زانو معمولا در افراد جوا تر هم ديده مي شود حتي در دهه 30 و اواخر دهه 20 سالگي. مچ پا حساسيت زيادي به وزن دارد زيرا مفصلي بسيار کوچک است که بايد تمام وزن بدن را تحمل کند.

آرتروز و اختلالات اسکلتي نشان مي دهد که ورزشکاران نسبت به افراد معمولي به طور متوسط بيشتر مستعد ابتلا به صدمات مفصلي هستند در نتيجه بيشتر در معرض خطر آرتريت قرار مي گيرند. ورزشکاران خيلي بيشتر از مفاصل خود استفاده مي کنند و احتمال پارگي غضروف در آن ها بيشتر است.

برخي از افراد با ديسپلازي مفصل ران متولد مي شوند، با يک شکل غير طبيعي مفصل ران که آن ها را در معرض خطر ابتلا به آرتروز مفصل ران قرار مي دهد. از آن جايي که استخوان ران آنقدر که بايد عمق ندارد، حرکت با آن مثل رانندگي با ماشيني است که لاستيکش خارج از محور باشد و سبب مي شود که پوشش غضروفي آن سريع تر از بين برود. افراد مبتلا به آرتروز مفصل ران ممکن است شروع بروز علايم را در اواخر دهه 20 يا اوايل دهه 30 عمرشان تجربه کنند.

ديـسپـلازي مفصـل ران (Hip dysplasia): در کودکان، ديسپلازي مفصل ران معمولاً ديسپلازي تکاملي مفصل هيپ (Developmental Dysplasia of the Hip:DDH)ناميده‌مي‌شود. ديسپلازي مفصل ران به اين معني است که اين مفصل شکل نادرستي دارد يا حفره‌ي ران در جايگاه صحيح خود قرار ندارد تا سراستخوان ران را پوشانده و حمايت‌نمايد و موجب فرسودگي و صدمه‌ي بيشتر در تمامي نقاط مفصل ران مي‌شود.

هيچ درماني براي آرتروز وجود ندارد، اما راههاي اثبات شده زيادي براي مديريت درد وجود دارد. قطعا در ابتلا مي خواهيد روش هاي محافظه کارانه و متداول را امتحان کنيد که شامل کاهش وزن، درمان هاي فيزيکي، طب سوزني يا نسخه هاي ضد التهابي مي شود . اگر اين روش ها کمکي نکرد مي توانيد از درمان هاي ذيل استفاده کنيد:

- تزريق کورتيزون cortisone استفاده کنيد ولي بيماران جوان بايد با احتياط در مورد استفاده از اين روش عمل کنند چون در طول زمان ممکن است باعث تجمع رسوب در مفصل و ايجاد سايش در غضروف باقي مانده شود. براي بيماران جوان تزريق زياد کورتيزون ايده آل نيست ولي براي استفاده هر از گاهي خوب است.

- براي آرتروز پيشرفته، بيماران ممکن است بخواهند با پزشک خود م کرده و در مورد تعويض مفصل شان تصميم گيري کنند. اين کار ممکن است باعث بهبود زندگي به خصوص در مبتلايان به آرتروز مفصل ران شود. " براي بسياري از جراحان آستانه تعويض مفصل ران از نظر سني بسيار پايين تر از تعويض مفصل زانو است. تعويض مفصل ران يک امر کاملا طبيعي است. "

عمر مفصل مصنوعي استفاده شده هم بسته به عواملي مانند تبحر جراح و نوع مفصل مصنوعي متفاوت است.

مفاصل طبيعي بدن همه انسانها با کهولت دچار سائيدگي و تخريب ميشوند. اين جرئي از روند طبيعي پيري است. پس مفاصل بدن و از جمله مفصل لگن يا ران عمر محدودي دارند. گاهي بعلت عدم کارآئي مفصل و بي نتيجه ماندن درمان هاي غير تهاجمي، ناچار به تعويض مفصل از راه جراحي مي شويم. شايع ترين مفاصلي که با جراحي تعويض مي شوند مفاصل اندام تحتاني (پا) مانند مفاصل ران و زانو هستند.

اما بايد به اين نکته نيز توجه کرد که  نميتوان از مفصل مصنوعي عمري ابدي داشت. با تکنولوژي فعلي عمر و زمان کارکرد مفصل مصنوعي ران از مفصل طبيعي کمتر است وهمانند مفاصل طبيعي، اين مفاصل هم بعد از مدتي دچار سائيدگي و تخريب ميشوند.  لذا بايد با انجام يک سري از مراقبت هاي خاص مدت زمان استفاده از آن را افزايش داد. به همين منظور در ادامه به بررسي اين نکات ساده اما پر اهميت مي پردازيم:

فعاليت و حرکت:

فعاليت هاي بدني شديد و اعمال فشار زياد بر اين مفاصل طول عمر آنها را کاهش ميدهد. بعد از جراحي بايد از انجام ورزش هاي شديد بدني اجتناب کرد. خم کردن شديد مفصل ممکن است موجب دررفتن مفصل شود پس بايد از اين کار اجتناب کرد.

معمولا بعد از جراحي، بيمار ميتواند با واکر يا عصاي زير بغل راه برود ولي تا چند هفته براي انجام کارهاي روزمره به کمک نياز دارد که بايد در برنامه ريزي قبل از جراحي به اين نکته توجه داشت.
بايد تغييراتي در وضعيت محل زندگي بيمار ايجاد کرد و بايد اقداماتي را در منزل انجام داد تا از زمين خوردن بيمار جلوگيري کرد. زمين خوردن ميتواند موجب شکسته شدن استخوان اطراف مفصل مصنوعي شده و در اين وضعيت، درمان شکستگي بسيار مشکل تر و پر عارضه تر از شکستگي در فردي است که مفصل مصنوعي ندارد.

بعد از تعويض مفصل لگن رعايت موارد زير ضروري است.

در حمام

        بايد در حمام دستگيره هايي روي ديوار نصب شود تا بيمار در هنگام تغيير وضعيت از آنها استفاده کرده و از ليز خوردن خودجلوگيري کند

        صندلي حمام بايد پايدار باشد و ليز نخورد

در اطاق ها

        دو طرف پله ها بايد دستگيره داشته باشند تا بيمار در حين بالا و پايين رفتن از پله از آنها استفاده کند.

        تمام فرش هاي لغزنده و سيم هاي برق رها شده در کف منزل بايد جمع آوري شوند تا احتمال زمين خوردن بيمار کاهش يابد

در هنگام نشستن

        يک صندلي مناسب براي بيمار يک صندلي محکم است که محل نشيمن آن زياد نرم نباشد و در موقع نشستن روي آن در حاليکه کف پاها روي زمين قرار ميگيرد نبايد زانو ها بالاتر از مفصل ران قرار بگيرند. صندلي بايد دو دسته داشته باشد و پشتي آن محکم باشد.

        بيمار بايد هميشه يک بالشت کمي سفت داشته باشد تا وقتي بيرون از منزل خود بود، روي صندلي ماشين يا مبل يا صندلي بگذارد بطوريکه زانوهاي وي پايين تر از سطح مفصل هيپ قرار بگيرد.

        صندلي بخصوص صندلي که پشت ميز غذاخوري قرار گرفته است بايد پايه بلندتر از معمول داشته باشد

        در هنگام نشستن بيمار نبايد پاهاي خود را روي يکديگر بيندازد چون احتمال دارد با اينکار مفصل ران در برود.

        بايد براي هميشه از توالت پايه دار (فرنگي) استفاده کرد. ارتفاع محل نشستن اين توالت بايد کمي بالاتر از معمول باشد بطوريکه در هنگام نشستن بر روي آن، زانوهاي بيمار در سطح لگن وي قرار گيرند نه بالاتر از آن

نکات عمومي

        براي پوشيدن و درآوردن جوراب و کفش بايد از پاشنه کش بلند استفاده کنيد تا مفصل ران زياد خم نشود.

        وقتيکه ميخواهيد بنشينيد يا وقتي نشسته هستيد به جلو خم نشويد.

        نبايد سعي کنيد وقتي که نشسته ايد چيزي را از روي زمين بلند کنيد.

        مفصل ران خود را از نود درجه يعني زاويه قائمه بيشتر خم نکنيد.

        پاي خود را بيش از حد معمول به طرف داخل يا خارج نچرخانيد بخصوص وقتي به جلو خم ميشويد.

        وقتي مي ايستيد يا مينشينيد پاي عمل شده را جلوتر بگذاريد.

        وقتي به پشت ميخوابيد تا حداقل شش هفته بايد يک بالشت را بين ساق ها بگذاريد تا ران ها کمي از يکديگر فاصله داشته باشد. خوابيدن به شکم اشکالي ندارد.

        درد معيار درستي نيست تا بر اساس آن متوجه شويد آيا حرکتي را ميتوانيد انجام دهيد يا خير. اگر شک داريد کاري يا حرکتي براي شما مناسب است يا خير با پزشک خود م کنيد.

       بيمار ممکن است تا مدتي قدري بيحسي يا گزگز اطراف محل شکاف جراحي خود احساس کند که طبيعي است.

       تا وقتي مفصل مصنوعي در بدن وجود دارد هر وقت کار دندانپزشکي براي بيمار انجام ميشود بايد به دندانپزشک خود اطلاع دهد تا براي مدتي براي وي داروي آنتي بيوتيک تجويز کند چون ميکروب ها ميتوانند در موقع دستکاري محوطه دهان و دندان در موقع اعمال دندانپزشکي از راه خون به محل مفصل مصنوعي رفته و در آن محل ايجاد عفونت کنند.

       ممکن است در فرودگاه ها در حين عبور از دروازه هاي امنيتي کشف ف، آلارم اخطار به صدا درآيد. بايد اين نکته را به ماموران امنيتي اطلاع داد و بهتر است از قبل گواهي از پزشک ارتوپد معالج دريافت شود که در بدن فرد مفصل مصنوعي حاوي ف در ناحيه لگن وجود دارد.

       بايد هميشه سعي کرد تمرينات سبک بدني را تا آخر عمر ادامه داد تا حرکات مفصل و قدرت عضلات حفظ شود. بيمار بعد از شش تا هشت هفته ميتواند شنا کند که فعاليت ورزشي سودمندي است. دوچرخه سواري روي زمين بدون شيب هم ورزش مناسبي است. ورزش هايي که در آنها به مفصل ضربه وارد ميشود مثل تنيس، بدمينگتون، فوتبال و پرش مناسب نيستند. بيمار نبايد اشياء سنگين را حمل کند و بهتر است خريدهاي روزانه خود را با چرخ دستي کوچکي به منزل ببرد.

هر چند وقت يکبار تا آخر عمر بايد به پزشک معالج ارتوپد مراجعه کرد تا از صحت کارکرد مفصل مصنوعي مطمئن شد. بعضي از مشکلات ممکن است براي مفصل مصنوعي بوجود بيايد که در ابتدا ممکن است علامتي نداشته باشد و فرد متوجه آن نشود. اگر اين مشکلات در همين مراحل اوليه درمان نشوند و بيمار تنها هنگامي به پزشک مراجعه کند که ناراحتي برايش ايجاد شده باشد ممکن است وقت را براي درمان مناسب و موثر از دست داده و براي درمان دير شده باشد. براي پيشگيري از اين وضعيت بيمار بايد بطور مرتب و با فواصل سالانه مشخص به پزشک جراح ارتوپد خود مراجعه کند تا معاينه شده و در صورت وم از لگن وي عکسبرداري انجام شود.